ZEYTİN AĞACININ TARİHİ
Fosil kalıntılar zeytin ağacını 20-40 milyon yıl öncesine kadar tarihlendiriyor. Ege’de Santorini adasında ise 50000 yıl öncesine tarihlendirilen fosilleşmiş zeytin ve zeytin ağacı yaprakları bulundu. Kuzey Afrika’da ise yaşı 40000 yılın üzerinde olan yabani zeytin tahtası bulundu.
Asırlara dayanan bir ağaç. Yasemin, leylak ve dişbudağın da içinde olduğu zeytingiller ailesinden.
İnsanlık tarihi boyunca hayatın her alanına sızmış bir ağaç. Akdeniz dünyasında sedir ve selvi ağaçları ile beraber kutsallaşmış ağaç. İnsanın doğa ile mücadelesinde hem ışık olmuş hem de geleceğinin aydınlanmasında kullanılmış meyvesi.
Zeytin ağacının kültür bitkisine dönüşmesi ise bundan 6000-8000 yıl öncesinde Doğu Akdeniz’de olduğu arkeologlar tarafından sıkça dile getirilir hale gelmiştir. Ve bu mucize dönüş Yunan denizciler ve Fenikeli tüccar denizciler sayesinde Batı Akdeniz’e yayılıyor.
Şarapçılıkta da olduğu gibi zeytin ağacının Akdeniz coğrafyasında çoğalması ve zeytinyağı gelişimini sağlayan ise Romalılar olmuştur.
Ancak, zeytin meyvesinin sıkılıp zeytinyağı edilmesi zeytinin ehlileştirilmesinden çok daha sonra olmuştur. Genel kanaat 1500-2000 yıl sonrasına düşen bir zaman diliminde Doğu Akdeniz kıyılarında yaşayan Sami’lerin bu işi başardığı yönünde. Fenikeli denizci tüccarlar zeytinyağı ticaretini ve zeytin kültürünü önce Mısır’a, Kıbrıs ve Girit üzerinden Yunanistan’a, daha sonra da batı Akdeniz bölgesinin hem kuzey (Fransa , İspanya) hem de güney bölgesine (Libya , Tunus) taşıdılar.
İtalyanlar’ın zeytin ile tanışması yaklaşık 3200-3300 yıl öncesine dayandığı düşünülüyordu. 2018 yılında Live Science’de yayınlanan bir makalede arkeologlar Sicilya’da 4000 yıl öncesine dayandırılan ve içinde analizler sonrasında zeytinyağı olduğunu tespitettikleri partiküller olan içi seramik kaplı kavanoz bulduklarını duyurdular. Aynı yerde yaptıkları kazılarda içinde oleik asit ve linoeik asit oldukları tespit edilen başka seramik kaplı kavanozlar da buldular. Buna göre İtalya’da ki zeytin ağaçları tarihi de 6000-8000 yıl öncesine dayanmakta. Bu daha önce düşünülenden oldukça eski bir tarihe denk düşmektedir.
Zeytinyağı’nın tarihinin daha ne kadar geçmişe yolculuk yapacağı merak konusu. Arkeologların çalışması bu alanda literatürü sürekli değiştirmektedir.
Nihayetinde zeytin dalı barışın simgesidir. İnsanlık tarihinin destansı yolculuklarından biri olan ve 1969 yılında Apollo 11 adlı uzay aracı ile gerçekleşen Ay’a seyahatte Apollo 11 mürettebatı ay yüzeyine barışı simgeleyen altından zeytin dalı bırakmıştır.
Zeytinyağı bu kutsal ağaçtan çıkan bir mucizedir...